Chronische vermoeidheid, oorzaak en aanpak

Vermoeidheid is een natuurlijke reactie op lichamelijke of geestelijke inspanning. Het is een normaal verschijnsel, dat in vele varianten voorkomt en zich op verschillende manieren kan manifesteren. Last hebben van vermoeidheid komt veel voor. Uit recent onderzoek geeft 40% van de Nederlanders tussen de 15 en 65 jaar aan last te hebben van vermoeidheid. Wanneer wordt vermoeidheid chronisch?

Wat is de functie van vermoeidheid?
Normale vermoeidheid, ook wel acute vermoeidheid genoemd, is gewoon iets dat bij het menselijk bestaan hoort. Het heeft een duidelijke functie: het is namelijk een waarschuwingssignaal waarmee het lichaam aangeeft dat er grenzen in zicht zijn! De lichamelijke of mentale belastbaarheid overschreden te worden. Tijd om bij te tanken, kortom. Als dat gedaan wordt, zal de vermoeidheid weer verdwijnen. Als vermoeidheid echter langer dan 6 maanden aanhoudt, praat men over chronische vermoeidheid. Er is bij chronische vermoeidheid geen duidelijk verband meer tussen de mate of het niveau van inspanning (lichamelijk of mentaal) en de gevoelde moeheid.

Wat zijn de oorzaken van vermoeidheid?
Vaak is vermoeidheid het gevolg van een langdurig verhoogde mentale of lichamelijke inspanning. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitoefenen van een fysiek zwaar beroep zoals bouwvakker of balletdanseres-, maar ook aan een kantoorfunctie waarin iemand langdurig onder zware druk moet presteren. Of aan een situatie waarin iemand constant de zorg heeft voor een ziek familielid. Door onze huidige levensstijl ervaren veel mensen een grote druk: een verantwoordelijke baan, gecombineerd met de zorg voor kinderen of familieleden, een druk sociaal leven, ook nog willen sporten. Als een drukke manier van leven ook nog eens gepaard gaat met weinig slaap en slecht eten is vermoeidheid op een gegeven moment een logisch gevolg. Een andere belangrijke factor voor het ontstaan van vermoeidheid, is een gebrek aan effectieve rust. Rust is nodig om het lichaam de mogelijkheid te geven om te herstellen van inspanning.

Wat zijn de gevolgen van vermoeidheid?
De gevolgen van vermoeidheid zijn voor iedereen anders. In het algemeen is het zo dat iemand minder goed taken kan verrichten of kan voldoen aan de eisen die de omgeving aan het functioneren stelt. Vaak leidt dit tot het verminderen van activiteiten op werk of privégebied, of op z’n minst tot een weerzin tegen deze activiteiten. Voor even is dat niet erg, maar chronische vermoeidheid kan zeer ingrijpende gevolgen hebben, ook op emotioneel en sociaal gebied. Chronisch vermoeide mensen komen vaak in een negatieve spiraal terecht. Ze kampen voortdurend met het dilemma: aan de moeheid toegeven, of er doorheen gaan? Alles wat inspanning vereist levert op korte termijn een sterke toename van vermoeidheid op, maar niets doen verslechtert op langere termijn de gemoedstoestand, evenals de lichamelijke conditie. Chronisch vermoeide mensen zijn vaak van nature levenslustige en energieke mensen.

Chronisch Vermoeidheidssyndroom
In de meest extreme vorm is vermoeidheid geen normaal functioneel verschijnsel meer, maar een ziekte. Men spreekt dan van het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS), of ME. Het Chronisch Vermoeidheidssyndroom heeft veel overeenkomsten met chronische vermoeidheid zoals hierboven beschreven, maar is een syndroom. Een syndroom is een naam voor een heleboel symptomen of klachten bij elkaar. De oorzaak van CVS is niet bekend. Om te spreken van CVS moet er sprake zijn van:

• Een onverklaarde of terugkerende chronische vermoeidheid, door een arts vastgesteld.
• De vermoeidheid heeft een duidelijk begin.
• De vermoeidheid is niet het resultaat van voortdurende inspanning. Er is door rust nemen geen aanzienlijke verbetering.
• De vermoeidheid heeft een grote impact en zorgt voor een forse afname van het niveau van beroepsmatig, sociaal of persoonlijk functioneren.

Wat kun je doen aan vermoeidheid?
Bij normale vermoeidheid is het belangrijk de signalen die je lichaam geeft niet te negeren. Heb daarnaast aandacht voor de mogelijke oorzaken. Vaak zijn dat factoren waar je zelf in grote mate invloed op kunt uitoefenen. Je kunt bijvoorbeeld je hectische leven een tijdje op een lager pitje zetten. Naast het aanpakken van de oorzaken is het ook belangrijk te leren om effectiever te rusten.

Bij chronische vermoeidheid is het een ander verhaal. Een kenmerk van chronische vermoeidheid is dat rust weinig of geen effect heeft. Slapen, ontspannen, rusten, iemand gaat zich er niet minder moe door voelen. Bij chronische vermoeidheid kan het goedbedoelde advies ‘je moet naar je lichaam luisteren’ zelfs averechts werken! Dat is omdat de moeheid geen signaalfunctie meer heeft, en rust niet meer de heilzame werking heeft die het normaal wel heeft. Als iemand met chronische vermoeidheid altijd naar zijn lichaam (en dus de moeheid) luistert, doet die op den duur niets meer. Daardoor raken lichaam en hersenen steeds minder belastbaar, en zal de moeheid nog meer toenemen. Bij chronische vermoeidheid is het juist belangrijk om activiteiten stap voor stap weer te gaan uitbreiden. Voor het opbouwen van lichamelijke belastbaarheid is een bepaalde regelmaat en intensiteit van activiteit nodig.

Daarnaast speelt ook de reactie van de naaste omgeving vaak een grote rol bij hoe iemand met vermoeidheid zich voelt. Aan een chronisch vermoeid persoon is voor de omgeving meestal niet te zien hoe die zich voelt. Omdat de vermoeide persoon er niet ziek uit ziet, zorgt dat nogal eens voor onbegrip.

Gedachten en gevoelens over vermoeidheid en ideeën over wenselijk gedrag, vanuit jezelf of vanuit de omgeving, spelen allemaal een rol bij het omgaan met vermoeidheid. De kunst is die niet helpende patronen te doorbreken. Professionele begeleiding kan daarbij helpen.  Heb je last van deze verschijnselen en wil je weten wij voor je kunnen betekenen? Neem dan contact op met Melanie Storm, melanie.storm@nieuwgroenendaal.nl

Bron: OCA